نشست مشترک مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی و نهاد پژوهش خلع سلاح سازمان ملل متحد با عنوان «دیدگاه‌ها پیرامون خاورمیانه عاری از سلاح­های کشتار جمعی» روز چهارشنبه مورخ 7 اردیبهشت 1401 برگزار شد. این نشست با سخنرانی آقایان مجید قافله باشی معاون پژوهشی و مطالعاتی مرکز مطالعات، کیهان برزگر استاد روابط بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی، محمدتقی حسینی معاون آموزشی و علیرضا میریوسفی کارشناس ارشد مرکز مطالعات از یک سو و آقایان رابین گایس (Robin Geiss) مدیر نهاد پژوهش خلع سلاح سازمان ملل متحد، وائل اسد (Wael Al-Assad)، جیمز رویل (James Revill) و فرزان ثابت (Farzan Sabet) کارشناسان ارشد نهاد مزبور از سوی دیگر برگزار شد.

شرکت کنندگان نشست مذکور در قالب سه پنل «ایجاد منطقه عاری از سلاح­ های هسته ای در خاورمیانه: پیشینه، دلایل و وضعیت کنونی»، «از خاورمیانه عاری از سلاح های هسته ای به خاورمیانه عاری از سلاح های کشتار جمعی: پیچیدگی‌ها، موانع و رویکردها» و «یک خاورمیانه عاری از سلاح های کشتار جمعی و امنیت منطقه ای پایدار: منافع و چشم اندازها» به گفتگو و تبادل نظر پرداختند. مهم­ترین مباحث مطرح شده در این نشست به شرح ذیل است:

• ایران برای اولین بار در سال 1974، ایده منطقه خاورمیانه عاری از سلاح های هسته ای را به مجمع عمومی سازمان ملل متحد طرح کرد و مورد استقبال سایر کشورها در منطقه قرار گرفت. اما این امر هنوز به دلیل وجود سلاح های هسته ای رژیم صهیونیستی و عدم تمایل آن به الحاق به پیمان عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای به عنوان تنها مانع محقق نشده است.
• انگیزه اصلی در گذار از منطقه عاری از سلاح های هسته ای به خاورمیانه عاری از سلاح های کشتار جمعی، استفاده از سلاح های شیمیایی در جنگ ایران ـ عراق توسط رژیم صدام حسین بود. دو مانع عمده در منطقه در رابطه با دو موضوع دستیابی به یک سازوکار امنیت منطقه ای پایدار و ایجاد خاورمیانه عاری از سلاح های کشتار جمعی اتفاق افتاده است که عبارتند از: 1) خروج ترامپ از برجام و درنگ و تعلل دولت کنونی آمریکا (بایدن) در الحاق دوباره به توافق مزبور؛ 2) توافق امارات با رژیم صهیونیستی (توافق ابراهیم) که موجب تشدید رفتارهای مخرب رژیم صهیونیستی در رابطه با دو موضوع مزبور شده است.
• ایران در رابطه با مذاکرات خلع سلاح در سازمان ملل متحد جدی است، اما آمریکا و رژیم صهیونیستی تمایلی در این زمینه ندارند. از این رو، دو مانع اصلی به منظور دستیابی به این هدف طی سالهای اخیر شامل عدم اجرای کامل تعهدات آمریکا و اجتناب رژیم صهیونیستی از ملحق شدن به پیمان عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای وجود داشته است.
• توجه به هر سه مقوله سلاح های کشارجمعی یعنی سلاح های هسته ای، شیمیایی و بیولوژیک با توجه به تحولات سریع علم ضروری است و در این راستا، لازم است که کنوانسیون سلاح‌های بیولوژیک (BWC) تقویت گردد.
• منافع بالقوه حاصل از شکل گیری خاورمیانه عاری از سلاح های کشتار جمعی عبارتند از: 1) فرصت و انگیزه کشورهای منطقه برای همکاری با یکدیگر با حداقل مداخله دولت های فرامنطقه ای را تقویت می‌کند؛ 2) چارچوب منطقه خاورمیانه عاری از سلاح های کشتار جمعی به دولت های منطقه اجازه می دهد تا ادراکات امنیتی خود را در خصوص حداقل موضوع مزبور مطرح نمایند و به آنها این امکان را می دهد که به درکی عمیق تر از یکدیگر و نگرانی‌های متقابل میان خود دست یابند؛ 3) ایجاد خاورمیانه عاری از سلاح های کشتار جمعی سطح امنیتی بالاتری را در اختیار کشورهای منطقه از طرق اقداماتی مانند تقویت ممنوعیت ها در برابر اکتساب و گسترش سلاح های هسته ای، شیمیایی و بیولوژیکی قرار می دهد؛ 4) با پرداختن به موضوع «گسترش استفاده از سلاح های کشتار جمعی در خاورمیانه» می‌توان ثبات و پیش بینی پذیری منطقه ای بیشتری را ایجاد نمود. این امر نه تنها خود موجب همکاری‌های غیرامنیتی منطقه ای می‌شود، بلکه منطقه را تبدیل به منطقه ای جذاب تر برای تجارت بین المللی، سرمایه گذاری و توریسم خواهد کرد و این امر خود به امنیت انسانی نیز کمک خواهد کرد.