در ۹ سپتامبر ۲۰۲۵، رژیم صهیونیستی طی تجاوزی نظامی علیه دولت قطر،‌ منازل و اقامتگاه‌هایی را هدف قرار داد که اعضایی از دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی حماس در آن سکونت داشتند. هدف این حمله، ترور اعضای هیأت مذاکره‌کننده حماس بود که در حال بررسی طرح رئیس‌جمهور ایالات متحده برای آتش‌بس در غزه بودند. این تجاوز زنجیره‌ای از پیامدهای سیاسی، دیپلماتیک، امنیتی و حقوقی را در بر دارد و معادلات میانجی‌گری، نقش ایالات متحده و معادلات منطقه‌ای را دچار تحول می‌کند.

دنیای امروز ما تب‌دار است. این تب استعاره‌ای نیست؛ نشانه‌هایش را می‌توان در اعداد و نمودارها، در گزارش‌های اقتصادی و اجتماعی، با چشم دید. ما در آتش تفرقه، در نابرابری و تبعیض، در کینه‌ها و جنگ‌های بی‌پایان و در بحران‌های زیست‌محیطی می‌سوزیم. این‌ها هر کدام زخمی جداگانه نیستند؛ بلکه همه با هم، صورت‌های گوناگون یک بیماری واحدند: فروپاشی اجتماعی، فرسایش ارزش‌های مشترک و بحران اعتماد به رهبری. اما پرسش این است: آیا می‌توان درمانی برای این بیماری یافت؟ درمانی که نه در کریدورهای قدرت امروز، بلکه در گذشته‌ای دور و غبارآلود نهفته باشد؟ در زندگی مردی از قرن هفتم، تاجری از صحرای عربستان، که در غرب اغلب او را بدفهمیده‌اند و به کاریکاتوری ساده‌انگارانه فروکاسته‌اند.

حمله اسرائیل به قطر با هدف ترور رهبران حماس، شوک امنیتی بزرگی به کشورهای منطقه و به خصوص شورای همکاری خلیج فارس بود. این حادثه تأثیر به سزایی بر کنش‌های امنیتی آینده کشورهای منطقه غرب آسیا و به خصوص اعضای شورای همکاری خلیج فارس خواهد داشت که موضوع بحث این نوشتار است. حادثه ٧ اکتبر ٢٠٢٣ که باید آن را نقطه عطفی در نظم منطقه‌ای غرب آسیا دانست؛ بسیاری از روندهای امنیتی و سیاسی این منطقه را دچار ضعف و حتی قطع کرده است. حالا حمله اسرائیل به قطر سرمنشأ روندهای جدید امنیتی در منطقه خواهد بود که به تدریج ظاهر می‌شوند.

اصطلاح جنوب جهانی برای اولین بار توسط کارل اوگلسبی،#160نویسنده و فعال آمریکایی چپ نو#160در سال 1969 ابداع و به فرهنگ اصطلاحات سیاسی و روابط بین الملل ارائه شد. اوگلسبی در مقاله‌ای که در اوج جنگ ویتنام در مجله کاتولیک Commonwealth نوشت، اوضاع جهان را این‌گونه تحلیل کرد: کشورهای شمال جهان-نیمکره شمالی- برای ایجاد یک نظم اجتماعی غیرقابل تحمل برجنوب جهانی همگرا و همسو شده‌اند.

بزرگترین حمله هوایی روسیه از آغاز جنگ اوکراین، 7 سپتامبر، با حمله به ساختمان اصلی کابینه دولت اوکراین در کی‌یف انجام شد. ساختمانی که محل استقرار کابینه دولت و دفتر وزرای آن است. طی یک سال گذشته دولت ترامپ که کشورش در طولانی کردن جنگ اوکراین نقش اصلی را بر عهده داشت، تلاش بی‌وقفه‌ای برای آتش‌بس و توافق میان اوکراین و روسیه را آغاز کرده که تاکنون به سد خواسته‌های حداکثری پوتین برخورد کرده است. آمریکا مطالباتش را از جنگ اوکراین کاهش و روسیه افزایش داده است؛ اما هنوز نشانه‌ای از یک آتش‌بس جدید میان روسیه و اوکراین دیده نمی‌شود.

اروپای امروز به ویژه منطقه مرکز و شرق، به دلایل مختلف از جمله جنگ اوکراین، مهاجرت غیرقانونی و غیره با مشکلات عدیده‌ای روبرو است. در همین راستا می‌توان به نابرابری اقتصادی و توزیع ناعادلانه سرمایه اشاره نمود که در این زمینه مؤلفه کافی و دلایل میدانی وجود دارد. متوسط درآمد سرانه در اروپا تا بیست برابر اختلاف دارد. بخش قابل توجهی از جمعیت و ملل اروپا در کشورهای نوردیک و غرب قاره تا 40هزار یورو درآمد سرانه در برابر درآمد سرانه 4هزار یورویی در کشورهایی نظیر آلبانی و مولداوی دارند.

مهاجرت به عنوان یکی از مهم‌ترین پدیده‌های انسانی، یکی از مسائل جهانی اثرگذار بر روابط اجتماعی و بین‌المللی است که بر گستره نفوذ آن در ابعاد مختلف فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی جوامع مادر و میزبان، روز به روز افزوده می‌شود. این پدیده متقابلاً متأثر از تغییرات نظم یا بی‌نظمی‌ بین‌المللی، روندی ادامه‌دار و صعودی پیدا کرده و خود با مسائل پیچیده‌تری گره خورده است. با توجه به تحولات سال‌های اخیر، نهادها و سازمان‌های بین‌المللی مختلفی به پایش مسائل روز مرتبط با مهاجرت پرداخته‌اند. در این مجال مهمترین موارد در چشم‌انداز سال 2025 مورد بررسی قرار می‌گیرد.

گزارش پیش‌رو به بررسی پیامدهای کوتاه‌ و بلندمدت استقرار اخیر ناوهای جنگی، کشتی‌های تهاجمی آبی-خاکی و زیردریایی هسته‌ای ایالات متحده در مجاورت سواحل ونزوئلا می‌پردازد. این نوشتار با ترکیب شواهد میدانی و بیانیه‌های رسمی و مرور منابع تحلیلی اخیر، این مسئله را در سه بعد بررسی می‌کند: 1.پیامدهای راهبردی و نظامیِ منطقه‌ای، 2.تأثیرات اقتصادی بر صادرات نفت و سرمایه‌گذاری خارجی و 3.ائتلاف‌های سیاسی و دیپلماتیکی در سطح منطقه‌ای، از جمله نقش کشورهای همسایه. این گزارش سه سناریوی محتمل برای ماه#173های آینده را ارائه می‌دهد که محتمل‌ترین سناریو این است که این گسترش نیرو در کوتاه‌مدت کارکرد فشار دیپلماتیک و نمایشی دارد و احتمال تهاجم زمینی تمام‌عیار را بعید می‌سازد؛ اما در عین حال منجر به تشدید نظامی‌سازی داخلی در ونزوئلا، تغییر الگوهای تجارت نفتی، تشدید بحران اقتصادی در ونزوئلا، تسریع رقابت قدرت‌های بزرگ در منطقه و تقویت ائتلاف‌های بین‌المللیِ جایگزین برای کاراکاس خواهد شد.

سازمان همکاری شانگهای ده کشور عضو و ۱۶ کشور ناظر یا شریک را گرد هم آورده و تقریباً نیمی از جمعیت جهان و سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی جهانی را نمایندگی می‌کند. این سازمان اغلب به عنوان وزنه تعادلی در برابر ناتو معرفی می‌شود. در حالی که بحران‌های متعددی اعضای سازمان همکاری شانگهای را تحت تأثیر قرار داده است، این روزها چین میزبان بزرگترین اجلاس شانگهای از زمان تأسیس آن در سال ۲۰۰۱ میلادی است که طی آن سه موضوع مهم جنگ تجاری ایالات متحده با چین و هند، جنگ در اوکراین، مناقشه هسته‌ای ایران در کنار دیگر موضوعات بررسی می‌شود.

تا پیش از حمله غیر مشروع رژیم اسرائیل و آمریکا به مراکز هسته‌ای و نظامی‌کشورمان، دستگاه دیپلماسی کشور سیاست منطقه‌ای فعال و چندجانبه‌ای در پیش گرفته بود تا با در جریان قرار دادن کشورهای مهم و اثرگذار منطقه از جمله عربستان سعودی از سیر و روند مذاکرات هسته‌ای با آمریکا، اعتماد و همراهی آنها با این فرایند دیپلماتیک را جلب و حفظ کند؛ سیاستی که ظاهراً نتیجه‌بخش هم بود و برخلاف دوره‌های گذشته که احتمال همکاری این کشورها با هر نوع حمله به تأسیسات هسته‌ای کشورمان در سطح بسیار بالایی قرار داشت، در این مقطع شاهد محکومیت یکدست حمله رژیم اسرائیل به کشورمان از سوی شورای همکاری خلیج فارس بودیم. با این وجود، پس از وقوع حمله و البته پایان آن، سطح تلاش‌ها و رایزنی‌های دیپلماتیک منطقه‌ای تا حدی فروکش کرد.

Since October 2023 when Israel unleashed unrestrained military attacks on Gaza, it has directly or indiscriminately targeted civilians and employed means and methods of warfare against Palestinian population which can have no justification but a genocidal intention ‘to destroy, in whole or in part,’ the Palestinians in Gaza as a nation, ethnicity or religious group

در ماه‌های گذشته، با اعمال موجی تازه از تعرفه‌های تجاری از سوی ایالات متحده بر تقریباً تمامی‌کشورهای جهان، تحول چشمگیری در سیاست اقتصادی بین‌المللی ایجاد شد. این اقدام که با هدف کاهش کسری تراز تجاری، حمایت از صنایع داخلی و بازگرداندن ظرفیت تولید به داخل انجام گرفته، کشورهای آفریقایی را نیز بی‌نصیب نگذاشته است. به‌جز دو کشور بورکینافاسو و سیشل، تمامی‌کشورهای آفریقایی مشمول این تعرفه‌های جدید شده‌اند. در این مقاله؛ به بررسی آثار کوتاه مدت و میان مدت تعرفه‌های جدید بر اقتصاد قاره آفریقا پرداخته شده است.

با گذشت 1250 روز از جنگ ویرانگر روسیه و اوکراین با تلفات چند صد هزار نفری طرفین و خسارات قریب به هزار میلیارد دلاری، روزنه‌های صلح و آتش‌بس کورسویی دارد.

از تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳، نوار غزه تحت حمله‌ گسترده و مداوم ارتش اسرائیل قرار گرفته است. گزارش‌ها تخمین می‌زنند که شمار قربانیان تا بیش از۶۰ هزار نفر رسیده باشد که عمدتاً زنان و کودکان‌ هستند و زیرساخت‌ها، خدمات عمومی و مراکز بهداشتی در اثر بمباران منهدم شده‌اند.

در روز گرامیداشت مقام خبرنگار، هم‌زمان با تکریم جایگاه رسانه‌ها و خبرنگاران در دیپلماسی و لزوم تقویت ارتباط خبرنگاران با دستگاه سیاست خارجی، این مطلب تلاش دارد از جنبه‌ای جدید به اثر رسانه بر ماهیت و شکل‌دهی سیاست خارجی کشور از دیدگاه نظریه فراواقعیت بپردازد.

دکتر سعید خطیب‌زاده، رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی و هیأت همراه، در سفر سه روزه به آنکارا (22 تا 24 مرداد1404)، با مدیران و متخصصان اندیشکده‌های مهم ترکیه و کانون‌های فکری این کشور دیدار و در خصوص همکاری‌های اندیشکده‌ای و نیز شرایط خطیر منطقه‌ای گفتگو نمود. مقرر شد رایزنی‌های دو طرف تداوم یابد.

با بهره‌مندی از نظریه‌های ژئوپلیتیک و تجربه زیسته در نظام بین‌الملل آموخته‌ایم،خلاء قدرت خالی نمی‌ماند بلکه همواره توسط رقبا پر می‌شود. توافق آذربایجان و ارمنستان برای احداث کریدور زنگه‌زور با عاملیت و کارگزاری آمریکا، محصول رایزنی دیپلماتیک چند روزه و حتی چند ماه نیست بلکه مجموعه‌ای از مؤلفه‌های گوناگون طی سال‌ها در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی زنجیروار کنار هم جمع شده و موجب شکل‌گیری چنین توافقی شده‌اند. بی‌تردید احداث زنگه‌زور برای ایران یک بحران ژئوپلیتیک است.

در حالی عرصه بین‌المللی تحولات مهمی را تجربه می‌نماید که در صدر آنان ؛ دو بحران مهم غزه و اوکراین و دو موضوع انعقاد قراداد صلح بین آذربایجان و ارمنستان و دیدار جمعه آینده ترامپ و پوتین در آلاسکا قرار دارد. بر کسی پوشیده نیست که هر بحرانی دارای فرصت‌ها و چالش‌های سیال و زودگذر می‌باشد که در موضوع اوکراین کشورهایی چون چین؛ هند ؛ ترکیه و برخی دول عربی با رویکرد توازن، منافع زیادی را بدست آورده اند. در همین راستا دهلی توانسته است با بهره‌گیری از فرصت تحریمی روسیه و افزایش چشمگیر واردات انرژی از روسیه، حجم مبادلات با از 13 میلیارد دلارد 2021 به شصت میلیارد دلار در 2024 برساند و عملاً مسکو به چهارمین شریک تجاری هند پس از آمریکا ؛ چین و امارات متحده عربی تبدیل شود.

در حالی که 40 ماه از منازعه اوکراین و روسیه می‌گذرد، دورنمای روشنی از فرجام آن وجود ندارد. در این بحران چند قدرت و کشور نقش قابل توجهی داشته‌اند که می‌توان به آمریکا، اروپا، چین و ترکیه اشاره داشت در این مجموعه چین نقش برجسته برنامه محور به‌ویژه در تعاملات با روسیه داشته است.

جهان هزاره سوم، دوره سخت و مشقت باری در مناطق مختلف به‌ویژه محور اورآسیا و غرب قاره کهن تجربه می‌نماید که یکی از نمادهای برجسته آن فجایع انسانی غم بار در غزه می‌باشد.

فرانسه از دیرباز نیروی محرک در بحث امنیت اروپا بوده است. در اواخر دهه 2010 و اوایل دهه 2020، تقریباً همزمان با دور اول ریاست جمهوری ترامپ، پاریس ایده‌های خود در مورد ایفای نقش مهم در تضمین امنیت قاره واستقلال استراتژیک اروپا را با جدیت بیشتری به طور آشکارا بیان و دنبال می‌کرد. فرانسه برای تحقق ایده‌های خود دو اقدام انجام داد

نشست مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه با عنوان تجاوز رژیم اسرائیل به ایران: چشم انداز پیش رو، با حضور سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر امور خارجه و رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی، محمدکاظم سجادپور، استاد دانشکده روابط بین‌الملل و ناصر هادیان استاد دانشگاه و مشارکت حضوری و برخط تحلیل گران داخلی و خارجی در تاریخ 17 تیرماه 1404 به زبان انگلیسی برگزار شد.

روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین در سال‌های اخیر و با اوج‌گیری تحریم‌های غرب علیه ایران، ابعاد گوناگونی یافته است. این روابط که بر مبنای منافع استراتژیک و اقتصادی مشترک بنا شده، همواره تحت تأثیر پویایی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بوده و در دوره پس از حمله ۱۲ روزه اسرائیل به ایران در خرداد ۱۴۰۴، وارد فاز جدیدی شده است.

دکتر خطیب‌زاده، رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی، طی سفر به چین (31تیر الی3مرداد1404)، با مدیران اندیشکده‌های مهم این کشور و نخبگان فکری و سیاسی و استراتژیست‌های مطرح چینی دیدار و در خصوص شرایط جاری منطقه‌، تجاوز رژیم اسرائیل و آمریکا به جمهوری اسلامی ایران و روابط دو کشور به‌ویژه در حوزه اندیشکده‌ای گفتگو کرد.