اقدامات موهن علیه مقدسات اسلامی در فرانسه مسبوق به سابقه بوده است. بااین حال حمایت کامل رئیس جمهور و مقامات دولت فرانسه از اقدام گستاخانه و ناشایست نشریه شارلی ابدو در انتشار کاریکاتوری منسوب به پیامبر بزرگوار اسلام این اتفاق شوم را از سایر اقدامات گذشته متمایز کرده است. یقینا این موضع دولت و رئیس جمهور فرانسه صرفاً دفاع از آزادی بیان نیست و آنها اهداف دیگری را در پس حمایت خود از اقدام شارلی ابدو دنبال می کنند. در بعد داخلی ماکرون در تلاش برای جلب آرای بیشتر در انتخابات ریاست جمهوری 2022 فرانسه است. وی سعی دارد با حمله به موضع مسلمانان، بخش قابل توجهی از آرای عمومی جریان راست را جلب کند. در بعد منطقه ای، ماکرون با درک اینکه آمریکا و رژیم صهیونیستی با ایدۀ دو دولت برای حل بحران خاورمیانه مخالفند، در صدد کسب صلاحیت از آن دو به عنوان کنشگری مطلوب در منطقه غرب آسیا می‌باشد.
نشریه شارلی ابدو در اقدامی گستاخانه برای چندمین بار کاریکاتوری توهین آمیز را به پیامبر بزرگوار اسلام، حضرت محمد (ص) منسوب کرد. متأسفانه این اقدام ناشایست علیه مقدسات اسلامی مسبوق به سابقه بوده است، لیکن آنچه که این اتفاق شوم را از سایر اقدامات گذشته متمایز کرده است، حمایت دولتمردان و ورود تمام قد رئیس جمهور فرانسه از این حرکت ناشایست بود. حال سؤال اینکه چرا دولت فرانسه و شخص ماکرون اینچنین از اقدامات تحریک آمیز علیه مسلمانان حمایت کرد؟ آیا واقعاً، صرفاً موضوع آزادی بیان است یا اهداف دیگری نیز در پس این اقدام ماکرون متصور است؟
در راهبرد خاورمیانه ای جدید آمریکا موسوم به Offshore Balance که رصد کردن و کنترل منطقه از دور را مدنظر دارد، بایستی یک کنشگر موردقبول کاخ سفید، این فقدان حضور فیزیکی آمریکا را جبران کند.لازمه خروج آمریکاییها و تضمین ثبات در این منطقه، حل و فصل نهایی مسئله مزمن عربی-اسرائیلی است که طرح معامله قرن غایتش پایان دادن به این بحران و بستن پرونده ایده دو دولت فلسطینی و اسرائیلی برای همیشه است. به نظر می رسد اروپایی ها هم به این جمع بندی رسیده اند که امنیت و ثبات منطقه در صرف نظر کردن از ایده دو دولت است. ازاین رو فرانسه با توجه به سوابق تاریخی استعماری خود در منطقه، نسبت به سایر کشورهای اروپایی، از وضعیت مناسب تری برای کنشگری برخوردار است.این کشور تلاش دارد با ایفای نقشی متوازن در منطقه، صلاحیت خود را برای پرکردن فقدان حضور آمریکا اثبات کند. درهمین رابطه بیش فعالی فرانسه در حوزۀ سیاست خارجی، به ویژه در منطقه غرب آسیا - که مورد لبنان نمونه بارز آن بوده -و همچنین حمایت از تحرکات موهوم ضداسلامی نشریه شارلی ابدو قابل تأمل و تحلیل است.
اخیراً هنری کیسنجر طی سخنانی، تصور اینکه راهبرد خاورمیانه ای بایدن تغییر خواهد کرد را توهمی‌بیش ندانست. این خود یک نشانه برای اروپایی ها است که ریل سیاست خارجی آمریکا در منطقه با جابه جایی دولت های جمهوریخواه و دمکرات تغییر نخواهد کرد. از این رو سه کشور اروپایی، به ویژه فرانسه، با درک این واقعیت و با اتخاذ رویکردی که حکایت از نوعی تقارب و نزدیکی با مواضع آمریکا دارد، درحال تنظیم ساعت منطقه ای خود با واشتگتن هستند. با این مقدمه، به پرسش فوق برمی گردم که چه اهدافی در پس این اقدام ماکرون متصور است؟ پاسخ را می توان در چند بخش بیان کرد.
اهداف ملی:
- تلاش ماکرون برای جلب آرا در انتخابات ریاست جمهوری 2022 فرانسه: ماکرون تلاش دارد با برجسته کردن مسائل هویتی، ازجمله با حمله به مواضع مسلمانان، بخش قابل توجهی از آرای عمومی جریان راست را از آن خود کند (حسب نظرسنجی ها، محبوبیت ماکرون بعد از مواضع اخیر، افزایش یافته است.)
- تلاش ماکرون برای تصویت لایحه «مقابله با جدایی طلبی اسلامی» در مجلس فرانسه: دولت فرانسوا اولاند–رئیس جمهور سابق- لایحه ای را با هدف مقابله با تأمین مالی مراکز اسلامی فرانسه توسط کشورهای خارجی به مجلس پیشنهاد داد که رأی نیاورد. ماکرون قصد دارد یک بار دیگر لایحه مزبور را به مجلس پیشنهاد کند. شرایط فعلی می تواند به نفع وی برای تصویب لایحه فوق باشد.
- دولتمردان فرانسه به خوبی از این نکته آگاهی دارند که حذف مسلمانان از صحنه اجتماعی و سیاسی این کشور ممکن نبوده و می بایست راهبردها را معطوف به استحاله هویتی مسلمانان متمرکز سازند. درواقع فرانسه به دنبال نوعی اسلام فرانسوی است که مغایرتی با خوانش های گفتمانی لائیسته نداشته باشد.
اهداف فراملی:
- تلاش اروپا برای بهره برداری از ضعف جهان اسلام به منظور تحکیم موقعیت رژیم صهیونیستی: با واکنش مناسب نشان ندادن ازسوی مسلمانان نسبت به مسئله عادی سازی روابط اعراب و رژیم صهیونیستی، دولت مردان فرانسه در اتخاذ مواضع سخت علیه اسلام و زمینه سازی برای نادیده گرفتن حق فلسطین مصمم تر شده اند. حسب نظرسنجی های برخی مراکز افکارسنجی اروپا، دغدغه های اسلامی مسلمانان نسبت به هنجارها و انگاره های دینی و هویتی کاهش محسوس داشته و مسائل اقتصادی و اجتماعی بیش از پیش از جانب مسلمانان پیگیری می شود.
- امنیت و ثبات در منطقه خاورمیانه برای اروپا حیاتی و بسیار ضروری است. ادراک اروپا پس از چندین دهه تلاش ناموفق معطوف به این واقعیت شده است که تحقق ثبات و امنیت در گرو حل مشکل رژیم صهیونیستی است و ایده دو دولت به دلایل عدیده ای که مهمترین آنها مخالفت رژیم صهیونیستی و آمریکاست، عملاً امکانپذیر نیست. ازاین رو، اقدام اخیر ماکرون می تواند در تقویت صلاحیت فرانسه به عنوان کنشگر مطلوب آمریکا در منطقه مؤثر باشد.
- با توجه به جاه طلبی های اردوغان در حوزۀ سیاست خارجی و تنش های ایجادشده در روابط این کشور با فرانسه، ماکرون در این اقدام به نوعی خواستار مقابله با اردوغان و تخریب چهرۀ وی در میان مسلمانان شده است.
- هدف دیگر متصور از این اقدام دولت فرانسه، نبضسنجی افکار عمومی جهان اسلام نسبت به مهمترین و حساسترین موضوع، یعنی ساحت مقدس پیامبر اکرم (ص) است که این امر می تواند محک خوبی برای ارزیابی واکنش جهان اسلام در مقابله با طرح معامله قرن باشد. هماهنگی و حمایت دولت آلمان و نخست وزیر انگلیس از مواضع و اقدامات ماکرون در بحث کاریکاتور موهن حکایت از انگیزه و طرحی فراتر از آزادی بیان دارد و دلیل آن می تواند تقسیم نقش در سناریوهای آتی منطقه، البته با هماهنگی و چراغ سبز آمریکا و رژیم صهیونیستی در قالب طرح های شومی‌باشد که برای خاورمیانه تهیه کرده اند.
(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)