خانم "لیز چنی"؛ نماینده کنگره آمریکا اظهار داشته بین ترامپ و حقیقت، نمی‌توانیم هر دو را داشته باشیم. [1] در ابعادی بزرگتر در روابط بین الملل، به نظر می رسد در بی نظمی جهانی چگونه زیستن کشورها بسیار دشوار شده است. کرامت حقیقی و حقوقی ملت ها و دولت ها و کشورها زیر سوال است. در آمریکا تا انتخابات ریاست جمهوری 2024، ملت آمریکا گرفتار آمدن و نیامدن مجدد دونالد ترامپ به صحنه سیاست آمریکا است که با توجه به جایگاه آمریکا در روابط بین الملل، بی شک بر سیاست بین الملل تاثیر خواهد داشت. جمهوریخواهان حزب موثر در آمریکا هستند که با نقش آفرینی در دوستی و دشمنی با چین، فروپاشی دیوار برلین، تجاوز به عراق، ماهیت حکومتی خود را نشان داده اند و یکی از مخرب ترین نیروهای قابل مقایسه مغول در ایجاد ویرانی و دگرگونی به خصوص در غرب آسیا بودند و هستند.
در بازی جدید روابط بین الملل که در حال گذار برای شکل گیری است، چگونه جایگاهی را برای جمهوری اسلامی می‌توان متصور بود؟ چین و آمریکا در رقابت برای ابرقدرتی هستند. روسیه با پیمان نظامی ناتو در حالت مخاصمه بسر می‌برند. کشورهای مطرح غربی، سه کشور جمهوری اسلامی، چین و روسیه را در ردیف "دشمن" اروپا و آمریکا قرار داده اند.
اتحادیه اروپایی به ریاست دوره ای فرانسه در روزنه امید برای خروج از کمای سیاسی بسر می‌برد. آلمان و فرانسه بین روسیه و آنگلوساکسون گیر افتاده و در تعامل یا تقابل با روسیه دچار سردرگمی هستند. استقلال امنیتی قاره اروپای منهای انگلیس تحت عنوان اتحادیه اروپایی، در هاله ای از ابهام قرار دارد. نظام های حکومتی در 3 کشوری که غرب آنها را دشمن تلقی می‌کند ظاهرا سیستم حاکمیتی مستمر برای حداقل دهه پیش روی دارند. در حالیکه، فرانسه منتظر انتخاب رئیس جمهور جدید در سال 2023 است و به تبع، دولت ائتلافی آلمان نیز برای سیاست اجرایی مشخص باید منتظر نتیجه انتخابات فرانسه معطل بماند زیرا دو کشور سعی میکنند سیاست خارجی اروپایی با محوریت و خواست فرانسه داشته باشند. بوریس جانسون، نخست وزیر انگلیس هم در آخرین نطق حزبی گفت: "چسبیدن به آمریکا را طبق توصیه چرچیل ادامه می دهیم." به روایتی دیگر در بزنگاه تاریخ، با اغفال آمریکا، سیاست ایجاد بحران و ارتزاق سیاسی با قدرت سخت آمریکا را ادامه می دهد.
اوضاع و احوال کشورهای اسلامی در غرب آسیا از افغانستان تا سوریه نیز مساعد و آرام بخش و باب میل ملت ها نیست و با مردمی خسته و آسیب های اجتماعی متعددی مواجه است. چین و روسیه و هند هم از قابلیت ادغام برای اتحاد برخوردار نیستند. دولت آقای "مودی"، نخست وزیر در هند بر این توهم است که در همکاری با اسراییل و آمریکا و تشکیل اتحادیه با استرالیا و ژاپن، علیه چین، کشور هند آینده بهتری خواهد داشت.
از آنجاییکه هر دو کشور چین و روسیه خواهان تعامل و ادغام همکاری با کشورهای غربی هستند، رقابت را بر اتحاد با یکدیگر ترجیح می دهند و چه بسا؛ آقای پوتین، همانطور که چین در اتحاد با آمریکا، موجبات فروپاشی شوروی را فراهم کرد، پوتین نیز با اتحاد با آمریکا، برنامه فروپاشی چین را دردستورکار داشته باشد. این نظریه در صورت احتمال بازگشت آقای دونالد ترامپ به کاخ سفید، افزایش یافته و آقای ولادمیر پوتین را به "شهساز Kingmaker" در روابط بین الملل تبدیل خواهد کرد.
در بازی‌های پیش روی سیاست بین الملل، جایگاه جمهوری اسلامی ایران چگونه تعیین می‌شود؟ اگر نظریه فوق به عنوان یکی از گزینه‌های پیش روی پذیرفته شود، بدیهی است باید در تثبیت جایگاه جمهوری اسلامی ایران در منطقه و بین الملل، برای قوی شدن، تلاش مضاعف نماییم. سیاست همسایگی را با تقویت بیشتر "میدان" و پذیرش جایگاه جمهوری اسلامی ایران توسط همسایگان پیش ببریم و در روابط با اروپا و آمریکا هم با تاکید بر "پذیرش جایگاه آنچه جمهوری اسلامی ایران" است، تاکید کنیم. چین و روسیه و هند را رصد و با تایوان و آسیای شمالی و پاکستان متوازن کنیم.
در دوران گذار هستیم، راهی است رفتیم و باید تا رسیدن به سر منزل مقصد ادامه دهیم که توقف و دورزدن و مماشات، عقب نشینی متناوب و خسارت جبران ناپذیر خواهد داشت. با طراحی سیاست خارجی برای دهه آتی، همراهی مردم در داخل ضروری است که دولت جناب آقای رئیسی در انطباق همراهی مردم با سیاست خارجی نظام می‌تواند نقش تاثیرگذاری داشته باشد و با گشودن حلقه تصمیم گیری و بهره گرفتن از "خردجمعی" و "نخبگان رسانه و موسسات پژوهشی" و " اجماع سازی" موفق بیشتری خواهد داشت.
سیدوحید کریمی، کارشناس ارشد مطالعات آمریکا
(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)
[1] Capitol attack: Cheney says Republicans must choose between Trump and truth
Republican member of the House committee investigating the events of 6 January issues stark warning to her party
https://www.theguardian.com/us-news/2022/jan/02/capitol-attack-liz-cheney-republicans-choose-trump-or-truth