پس از ماه ­ها کشمکش­ های داخلی و منطقه ­ای سرانجام انتخابات در لبنان انجام شد. بدیهی است که رقابت انتخاباتی در لبنان ویژگی ­های خاص خود را دارد و به طور مستقیم به خصوصیات طائفی در لبنان و نیز رقابت ­های منطقه ­ای بستگی دارد و دولتی که در لبنان تشکیل می­ شود محصول همین انتخابات پارلمانی است. پیچیدگی انتخابات در لبنان موضوع مفصلی است و نیاز به بررسی جداگانه دارد. براساس آراء و نتایج اعلام شده هم­پیمانان حزب الله در جناح سنی و مسیحی نتوانسته ­اند هم پای حزب الله رأی گذشته خود را حفظ نمایند تا دولتی که در آینده نزدیک تشکیل می­ شود بتواند مثل دولت کنونی به راحتی خط مقاومت را پوشش داده و تغییرات زیادی در ائتلاف ­ها و خط کلی دولت بوجود نیاید. بسیاری این روند را شکستی برای خط مقاومت می ­دانند. اما برای کسانی که لبنان را از درون لایه ­های اجتماعی و نحوه شکل­ گیری قدرت می ­شناسند روشن است که انتخابات در لبنان نسبتاً آزاد است و این رفتارهای انتخاباتی موجب تغییراتی خواهد شد اما مفهوم شکست و پیروزی به نوع تعامل اکثریت و اقلیت و بهره ­گیری اقلیت از توانائی ­های خود و همینطور اکثریت از امکانات خود بستگی دارد.

1. اولین روزی که مجلس تشکیل می ­شود باید رئیس مجلس تعیین شود و باتوجه به مقررات و واقعیت ­های موجود رئیس مجلس که حتماً باید براساس اجماع شیعه برای رأی ­گیری به مجلس معرفی شود کسی جز نبیه بری نخواهد بود. اکثریت هم برای بهره ­گیری از پیشرفت روند سیاسی و رسیدن به توافق برای تعیین رئیس جمهور و نخست وزیر چاره­ای جز توافق ندارد هر چند که در این دوره کشمکش­ ها بسیار زیاد خواهد بود و بازار بده بستان هم در سطح مواضع دولت و هم جایگاه ­های وزرا و سایر مقامات داغ­تر خواهد شد.
2. پس از تشکیل مجلس، نخست ­وزیر که باید سنی باشد و رئیس جمهور که ضرورتاً مسیحی است، تعیین می­ شوند. البته رئیس جمهور توسط مجلس تعیین می ­گردد و رئیس جمهور است که مذاکرات خود را با شخصیت ­های سنی مناسب برای نخست وزیری آغاز خواهد کرد و پس از تعیین  نخست­ وزیر مهم­ترین اقدام نوشتن بیانیه مواضع دولت است که نقطه پر حرارت اختلافات خواهد بود. در اینجاست که طرفداران و مخالفان مقاومت چالش ­های سختی را در پیش دارند. این بیانیه نمی ­تواند بدون دو سوم آراء نمایندگان تصویب شود. بنابراین هر دو طرف مجبورند که به توافق دست پیدا کنند و در صورت عدم توافق دولت نمی­ تواند گام ­های بعدی خود را به پیش برده و شرایط بحرانی دو سال گذشته را پشت سر بگذارد؛ بدین مفهوم که دولتی مقتدر شکل نمی ­گیرد و دولت ضعیف و یا ناقص نمی­ تواند تصمیمات جدی برای عبور از بحران اتخاذ نماید.
3. صحنه سیاسی لبنان را اگر میدان رقابت ­های پیچیده طائفی، خانوادگی، جغرافیایی و مصالح شخصی و کشمکش­ های منطقه­ ای در نظر بگیریم، نیازهای رسیدن به توافق عبارتند از:

الف. از نظر منطقه ای، تفاهم ایران و عربستان سعودی و تا حدودی امارات و سوریه عامل تعیین ­کننده­ای خواهد بود. اگر گفتگوهای ایرانی و سعودی پیشرفت کند کمک بزرگی به شکل­ گیری دولت مقتدر در لبنان کمک می­ کند.

ب. منافع گروه­ های طائفی و حزبی و مصلحت­ های خانوادگی و شخصی و بده بستان­ های این گروه ­ها در شهرستان­ ها و دهکده ­ها و همه مناطق جغرافیایی یکی از عوامل مهم توافق خواهد بود که اتفاقاً اکثریت برای تشکیل دولت و نشان دادن موقعیت خود به این توافقات ریز و درشت نیاز بیشتری دارد و به نظر می ­رسد عقلانیت گروه ­های اثرگذار داخلی می­ تواند چنین زمینه را فراهم سازد.

ج. از نظر بین المللی، تأثیرات آمریکا و فرانسه در لبنان زیاد است و لبنان در صورت افزایش تفاهم و آرامش در منطقه می­ تواند جایگاهی برای نشان دادن این روند تفاهمی‌باشد.

د. تغییر موقعیت اسرائیل و بوجود آمدن روابط رسمی اسرائیل و برخی کشورهای منطقه نیز نکته بسیار مهمی است که هر چند مختصر اما می ­تواند تأثیرات منفی برای تفاهم منطقه ­ای و داخلی لبنان داشته باشد. متأسفانه اسرائیل با استفاده از شکاف ­های ایجاد شده در میان اعراب و مسلمان ­ها توانسته چهره گذشته خود را که برای همه مسلمانان و اعراب دشمن به حساب می­ آمد تغییر دهد.  جنگ ­های طائفی در سوریه و عراق و افغانستان و کل منطقه موجب شده تا اسرائیل جایگاه منطقه­ ای خود را ارتقاء بخشد و همین امر تأثیر منفی خود را بر تحولات سیاسی کل منطقه برجای گذاشته است.

در نهایت باید تأکید شود که لبنانی ­ها همه تلاش خود را خواهند کرد که به سوی بن بست سیاسی و در نتیجه درگیری ­ها و جنگ­ های داخلی نروند. اما توافق زودرس و تشکیل یک دولت مقتدر براساس تفاهم همه لبنانی­ ها نیز چندان در دسترس نخواهد بود.

 محمدعلی سبحانی، کارشناس ارشد

    (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)