علل و پیامدهای بیانیه نمایشی چین و شورای همکاری خلیج فارس

روابط میان کشورها در نظم گذشته نظام بین الملل متاثر از ساختار نظام بین المل و در برخی مواقع کنشگر ثالث بوده است. این در حالی است که متغییرهای حاکم در روابط کشورها در نظام درحال گذار و تغییر تحولات منطقه ای به گونه ای ماهوی تغییر کرده است و کنشگران در حال بازتعریف از جایگاه و نقش خود در این فرآیند می‌باشند.
۱۹ دی ۱۴۰۱
مشاهده ۱۳۹۳
حمید نجف نیا

روابط میان کشورها در نظم گذشته نظام بین الملل متاثر از ساختار نظام بین المل و در برخی مواقع کنشگر ثالث بوده است. این در حالی است که متغییرهای حاکم در روابط کشورها  در نظام درحال گذار و تغییر تحولات منطقه ای به گونه ای ماهوی تغییر کرده است و کنشگران در حال بازتعریف از جایگاه  و نقش خود در این فرآیند می‌باشند.

روابط ایران و چین در سطوح مختلف در دوره‌های مختلف تاریخی نیز از این شرایط مستثنی نبوده و نیست. به عبارت دیگر با نگاهی تاریخی، روابط ایران و چین در برخی مواقع متاثر از ساختار نظام بین الملل و کنشگر ثالث به خصوص ایالات متحده بوده است. اما به تدیج با ورود به دوران جدید روند روابط با مولفه‌های جدید مبتنی بر تعریف جدید از جایگاه و اهداف دو طرف قابل ارزیابی است.

حال سئوال این است که بیانیه مشترک شین جین پی رئیس جمهور چین و شورای همکاری خلیج فارس در ریاض در قبال سیاست های منطقه ای، فعالیت های هسته ای و ادعای ارضی امارات نسبت به جزایر سه گانه و برخی ادعاهای دیگر را چگونه می‌توان ارزیابی کرد؟ آیا تحول جدی در روابط ایران و چین شکل گرفته است؟ آیا در روابط چین با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس تحول ایجاد شده است؟

تصور عمومی در دوران اخیر بر آن است که به دلیل گسترش برق آسای روابط تجاری ایران و چین و تبدیل شدن چین به شریک مهم تجاری ایران و توافق 25 ساله جامع همکاری، روابط دو کشور در سایر حوزه‌های به ویژه در تعاملات راهبردی نیز به موازات این روند گسترده شده است. حال آنکه تقریبا عکس قضیه صادق است. روابط تجاری و راهبردی کشورها مانند ظروف مرتبطه نیست که تغییر در یکی لزوما تاثیرات متشابهی بر سایر حوزه‌ها برجای بگذارد.

واقعیت آن است که چین در حال حاضر بزرگترین شریک تجاری کشورهای عربی حوزه خلیج فارس است. در سال 2021، سهم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در کشورهای عربی به 23 میلیارد دلار رسید که در طی 10 سال 2.6 برابر افزایش یافته است. همچنین حجم تجارت میان چین و کشورهای عربی خلیج فارس به 330.3 میلیارد دلار رسید که 1.5 برابر بیشتر از 10 سال پیش است.

حمایت چین از 6 قطعنامه شورای امنیت ذیل فصل هفت، محدود سازی روابط اقتصادی به ویژه در حوزه بانکی، استفاده از سیاست انتظار در رابطه با اجرای قرادادهای نفتی و گازی و حتی کاهش خرید نفت نشان دهنده آن است که چین در سال های گذشته روابط خود را با کشورهای مهم منطقه ای از جمله ایران را مبتنی بر شرایط بین الملی متوازن کرده است.

 چین همواره خود را به عنوان «سهام دار مسئول» در نظام بین الملل تصویرسازی می نماید. طبیعی است که سهامدار مسئول حتی در نظام در حال گذار نیز روند متفاوتی را در پی گیرد. اما آنچه اقدام اخیر چین بیش از پیش مایه نگرانی است؛ اقدام در راستای تغییر توازن منافع در منطقه است. موضوع تمامیت ارضی و اتهامات عجیب به ایران در زمینه تروریسم مواردی است که در چارچوب سیاست جهانی چینی نیز غیرقابل قبول است.

چرا که سایر مواضع چین پیش از این در بیانیه‌های مانند سال 2016 نیز مسبوق به سابقه بوده است. اما بیان این گونه موارد نشان از بی تجربگی چین در منطقه خلیج فارس و ناآشنایی نسبت به موضوعات حساس خلیج فارس است. چرا که هنوز چندی از سیاست حضور چین در معادلات منطقه ای خلیج فارس نمی‌گذرد و آنها به عنوان قدرت نوظهور به جزئیات تحولات منطقه خلیج فارس آگاهی کامل ندارند.

مقایسه بیانیه 2021 شورای همکاری خلیج فارس با حضور بایدن  با بیانیه 2022 با حضور شی جی پین نشان از آن دارد که چین در این  بیانیه نمایشی با توجه به تجربه محدود در منطقه خلیج فارس با مواضع عربستان و امارات همراهی نشان داده است. این در حالی است که ایران در چارچوب سیاست خارجی متوازن همواره سعی کرده است که روابط راهبردی خود با کشورهای دوست را فارغ از عنصر سوم حفط نماید.

بنابراین سیاست دنباله روی چین از عربستان در بیانیه‌های اخیر موضع اعلامی جدیدی نبوده و قابل پیش بینی بود. به عبارت دیگر همراهی چین با مواضع ضد ایرانی برخی از کشورهای  شورای همکاری غیرقابل دفاع و محکوم است. اما به نظر می رسد  چین تمایل اعمالی برای برهم زدن توازن منطقه ای در روابط ندارد و ایران نیز براساس تجارب گذشته روابط دوجانبه مبتنی براصل موازنه  و ارجحیت منافع مشترک را  علی رغم بیانیه نمایشی اخیر در دستور کار قرار داده است.

 حمید چوپانی نجف آبادی، کارشناس مسائل منطقه ای

 (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست) 

متن دیدگاه
نظرات کاربران
تاکنون نظری ثبت نشده است
بحران‌های امنیتی و سیاسی در خاورمیانه به نقطه حاد نزدیک می‌شود و دیده بانی رفتار بازیگران موثر در این بحران‌ها بسیار ضروری و راهبردی است. هدف از تحلیل کوتاه حاض...
دیوان بین‌المللی دادگستری روز جمعه ۶ بهمن ماه ۱۴۰۲ برابر با ۲۶ ژانویه ۲۰۲۴ حکم ویژه خود در مورد شکایت آفریقای جنوبی علیه رژیم اسرائیل مبنی بر #۱۷۱ارتکاب نسل‌کش...