در دهه سوم هزاره سوم با توجه به جایگاه و نقش ویژه‌ای که عاشورا در زنده نگاه داشتن مکتب تشیع دارد، یکی از ابعاد جنگ نرم دشمن، تضعیف این جایگاه در باور افراد و کمرنگ نمودن آثار آن در میان مردم به‌ویژه مسلمانان است. تاریخ اسلام بعد از رحلت نبی مکرم وارد مرحله حساسی از افتراقات داخلی بین مسلمانان و پس از شهادت حضرت علی علیه‌السلام و مرگ معاویه به نزاع روند تقویتی داشته تا به دوران امامت سرور شهیدان می‌رسد. بدون شک دوره امام حسین علیه‌السلام مقطع حماسه‌سازی و احیای اصول توحیدی در مقابل اهتمام یزید برای نابودی ابدی توحید با ثبت استثنائی‌ترین فاجعه و جنایت تاریخی است که سپاهی عظیم؛ اقلیتی حق‌باور و امام‌مدار را به بدترین شکل ممکن قلع و قمع نموده و تاریک‌ترین صحنه تقابل باطل و حق به‌ویژه با تحریم آب حتی بر کودکان و زنان و اسارت تحقیرآمیز اسرا از کربلا تا شام را رقم زدند. تعریف و تحلیل مفهوم قدرت هوشمند یکی از موضوعات اساسی و مورد علاقه اندیشمندان و علاقه‌مندان علوم سیاسی، نظامی و علوم اجتماعی است. در واقع سؤال اصلی این است که قدرت هوشمند چیست و چه جایگاهی در سیاست در ادوار مختلف تاریخی داشته است؟
قدرت هوشمند به معنای توسعه راهبردی عمل‌گرایانه مبتنی بر منابع و ابزارهای مناسب برای تحقق اهداف در طول تاریخ بوده و بر ائتلاف، همکاری و کارکرد نهادها در تمامی سطوح برای افزایش نفوذ و نهادینه کردن مشروعیت در عرصه جهانی نیز توجه دارد. این امر نشان می‌دهد که در مقاطع تاریخی و شکل‌گیری کانون تقابل حق و باطل؛ انگیزه زیادی برای بهره‌گیری از قدرت هوشمند برای مقابله با تهدیدهای متنوع و پراکنده؛ وجود دارد. به‌طور کلی در سیر تحولات نظام جهانی یا ایجاد تغییر در ماهیت و اشکال قدرت به عنوان اصلی‌ترین مؤلفه تعیین‌کننده جایگاه بازیگران در نظام جهانی، تأثیرگذاری بیشتر قدرت هوشمند نسبت به قدرت سخت و محدودیت‌های قدرت نرم را بر روند سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های دولت‌‍‌ها در راستای دستیابی به اهداف و منافع ملی ارتقا بخشیده است. بنابراین برای باقی ماندن قدرت و حفظ منافع در یک موضوع و رسیدن به هدفی والا و ارزشی، حرکت از قدرت سخت به سمت قدرت نرم و در نهایت به وجود آوردن ترکیبی بهینه و مؤثر از وجوه قدرت هوشمند یعنی استفاده بهینه، بجا و زیرکانه از منابع موجود قدرت در هر دو بخش است.
از منظر علمی و تئوریک متخصصین علوم انسانی، موجودیت و عظمت قدرت دارای سه بعد سخت، نرم و هوشمند است و مسیر جریان قدرت از منابع سخت نظیر قتال و تهدید با هدف تحمیل سازش در کنار استفاده از ابزارهای نرم مانند فرهنگ، ارزش‌های دینی و فرهنگی و در نهایت استفاده راهبردی بهینه و مدیریتی از منابع قدرت و ترکیب هوشمندانه قدرت سخت و نرم در مقابله با طاغوت و سلطه که از آن به عنوان قدرت هوشمند یاد شده، می‌باشد. موضوع مهم دیگر این که منابع سنتی قدرت یعنی توانایی کنترل کردن با در اختیار داشتن منابعی ویژه است؛ چرا که سیاست‌مداران عموماً قدرت را در چارچوب میزان جمعیت، سرزمین، منابع طبیعی، اندازه اقتصاد، حجم نیروهای نظامی و ثبات سیاسی تعریف می‌کنند و در این بخش منابع اصلی و کیسه‌های زر و سکه در انحصار کامل و تمام عیار یزیدیان بود و سپاه حسینی متوسل ارکان توحیدی به خصوص احیای اصل امامت بودند و مهم‌تر این که یکی از الویت‌های مهم امام حسین(ع) ایجاد تصویر مطلوب؛ در فضای تخاصم و تهدید، چهره سیاسی نزد افکار عمومی و مسلمانان عراق و شامات در چارچوب قدرت هوشمند با مبانی تفکر سیاسی و راهبردی بود که خود را نماد عینی و اصیل حق و توحید معرفی و یزید را عین فساد؛ شارب خمر؛ دارای فسق علنی و غاصب رهبری امت اسلامی دانسته و به صراحت بیعت را ناممکن می‌خواندند؛ چرا که سازش بین کفر و توحید پوچ و بی معنی می‌باشد و تلاش حضرت با اتخاذ روش‌های تشویقی و ترغیبی بر بهکارگیری روش‌های اقناعی، با هدف زمینه‌سازی پذیرش الگوهای اسلامی و ارزشی از سوی لشگر فریب خورده یزیدی بود.
مفهوم قدرت دیپلماسی هوشمند را باید پاسخی به تهدیدها، مخاطرات و محدودیت‌هایی دانست که در کاربرد قدرت ایجاد می‌شود؛ بر کسی پوشیده نیست که شکل قدرت در طول تاریخ در حال تغییر بوده است. زمانی ظهور و سقوط امپراطوری‌ها و در دوره‌ای کشورگشایی نشانه قدرت بوده؛ زمانی کودتا کردن و آوردن یک دست‌نشانده می‌توانسته قدرت را به رخ بکشد و زمانی نیز استفاده از منابع اقتصادی و تحت سلطه درآوردن اقتصاد یک کشور شکل دیگری از قدرت را نشان می‌دهد و در عصر امام حسین(ع) نماد قدرت در به‌دست آوردن ولایت و رهبری جامعه اسلامی‌بود که در این میان رقابت حق و باطل در دو اردوگاه حسینی و بارگاه یزیدی متمرکز شده بود. امام حسین (ع) با حضور چند ماهه در مکه قبل از ترک مراسم حج به‌سوی عراق با بهکارگیری دیپلماسی هوشمندانه نشان دادکه سیاستمداری صدیق و صریح است که مردم را برای مردم می‌خواهد و قیامش برای اصلاح امت جدش می‌باشد که تمرکزش بر سه منبع و منشأ مهم مولد قدرت نرم یعنی مهربانی؛ زیبایی و هوشمندی بود.
در ایام محرم 1404 هجری شمسی و در عصری که بزرگ‌ترین جابه‌جایی و انتقال در حوزه قدرت در حال شکل‌گیری است و قدرت از مفهوم سخت آن به مفهوم قدرت هوشمند در عصر هوش مصنوعی و تأثیرگذار ارزیابی می‌شود؛ هیچ کدام از مفاهیم قدیمی قدرت کاهش نیافته و به‌نوعی جایگاه و ظرفیت برجسته آن در تولید ارزش‌های قدرتمند؛ دو چندان شده است. در واقع امام حسین(ع) در حادثه عاشورا توانست از مفهوم قدرت در یک حرکت تدریجی آگاه سازی با اتمام حجت برای پرهیز از جنگ و درگیری با تحمل شیوه‌های خشن و ناجوانمردانه یزیدیان برای ایجاد ارزش‌های جاودان و تاریخی با رویکرد قدرت هوشمندانه بهره گرفته و الگوهای بی بدیلی را برای جامعه بشریت به‌ویژه اسلام و شیعیان به ارمغان گذارد. در شرایط حساس کنونی که ایران اسلامی دوران پسا جنگ تحمیلی 12 روزه اسرائیلی و آمریکایی را می‌گذراند، هوشمندی در بهکارگیری قدرت یعنی استفاده مناسب و زیرکانه از منابع قدرت برای تأثیرگذاری در حوزه‌های نرم و سخت با الویت بر دیپلماسی و مذاکره است.
علی بمان اقبالی زارچ، رئیس گروه مطالعات اورآسیا
(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)