اروپای امروز به ویژه منطقه مرکز و شرق، به دلایل مختلف از جمله جنگ اوکراین، مهاجرت غیرقانونی و غیره با مشکلات عدیده‌ای روبرو است. در همین راستا می‌توان به نابرابری اقتصادی و توزیع ناعادلانه سرمایه اشاره نمود که در این زمینه مؤلفه کافی و دلایل میدانی وجود دارد. متوسط درآمد سرانه در اروپا تا بیست برابر اختلاف دارد. بخش قابل توجهی از جمعیت و ملل اروپا در کشورهای نوردیک و غرب قاره تا 40هزار یورو درآمد سرانه در برابر درآمد سرانه 4هزار یورویی در کشورهایی نظیر آلبانی و مولداوی دارند. موضوع دیگر به جبران اشتباهات تاریخی مربوط است که نتیجه آن تقسمیات نامأنوس جغرافیایی بدون توجه به اشتراکات قومی، نژادی، ملی و حتی دینی در پایان دو جنگ جهانی در قرن بیستم میلادی می‌باشد که همواره موجب فرصت‌طلبی قدرت‌های بزرگ برای رسیدن به اهداف پنهان و آشکار گردیده است. از طرف دیگر کشورهای بالکان غربی در انتظار عملی شدن وعده‌های بروکسل برای عضویت در اتحادیه اروپایی هستند تا بدین طریق دسترسی آسان‌تری به غرب اروپا داشته و تا حدودی نیز از نگرانی‌های امنیتی خارج شوند.
در حال حاضر عادی‌سازی روابط بین کوزوو و صربستان، تحریم‌ها علیه روسیه به دلیل جنگ اوکراین، مقابله با پیامدهای این تجاوز و آینده اروپایی بالکان غربی، موضوعات اصلی مورد بحث در نشست رهبران شش کشور منطقه و اتحادیه اروپا بود که اوایل سپتامبر در بروکسل برگزار شد و عادی‌سازی روابط بین کوزوو و صربستان یکی از موضوعات اصلی بحث‌ها بود؛ زیرا برای ثبات منطقه ضروری تلقی می‌شوند. همچنین مقامات ارشد اروپایی گفته‌اند که موضوعات اصلی مورد بحث، تعمیق تعامل سیاسی با کشورهای بالکان غربی، نزدیک شدن به اتحادیه اروپا و پیشبرد همگرایی تدریجی، ایجاد پایه اقتصادی برای آینده، کاهش تأثیر تجاوز روسیه علیه اوکراین و تقویت امنیت و ایجاد تاب‌آوری بود. در این جلسه بیانیه مشترکی تصویب شد که بر حمایت از تلاش‌های نماینده عالی اتحادیه اروپا و نماینده ویژه مذاکرات بین بلگراد و پریشتینا و انتظارات برای تعامل سازنده طرفین برای دستیابی به پیشرفت سریع در عادی‌سازی روابط که برای امنیت و ثبات کل منطقه و تضمین پیشرفت هر دو طرف در مسیرهای اروپایی مربوطه ضروری است تأکید می‌کند. همچنین از هر دو طرف خواسته می‌شود تا توافقنامه‌ای را که اوایل امسال در بروکسل و اوهرید مقدونیه به دست آمد و نیز تمام توافقنامه‌های گذشته را بدون هیچ‌گونه تأخیر بیشتر و بدون پیش‌شرط به طور کامل اجرا کنند. در عین حال در متن این بیانیه، درخواست کاهش تنش‌ها در شمال کوزوو مطابق با الزامات اتحادیه اروپا و خودداری از اقدامات یکجانبه و ناهماهنگ که می‌تواند منجر به تنش‌ها و خشونت‌های جدید شود و همچنین خودداری از لفاظی‌هایی که با عادی‌سازی روابط سازگار نیست؛ مطرح شده است. به طور کلی اتحادیه اروپایی با تأکید بر اهمیت تقویت روابط همسایگی، خواستار راه‌حل‌های پایدار برای اختلافات دوجانبه و مسائلی است که ریشه در میراث گذشته دارند. اتحادیه اروپا همچنین خواستار تضمین حقوق و رفتار برابر با اعضای اقلیت‌ها است. موضوع مهم‌تر این که بروکسل تأکید دارد که ایستادن در کنار اتحادیه اروپا، اکنون بیش از هر زمان دیگری، با توجه به تجاوز روسیه علیه اوکراین و سایر چالش‌های امنیتی، نشانه روشنی از جهت‌گیری استراتژیک شرکا است.
در همین راستا رؤسای کمیسیون‌های پارلمانی روابط بین‌الملل ۱۲ کشور اروپایی، از طریق بیانیه‌ای مشترک از اتحادیه اروپا خواستند اقدامات محدودکننده علیه کوزوو را لغو کند و حمله به پلیس کوزوو در شمال، در ۲۴ سپتامبر را بررسی نماید. این بیانیه که توسط رؤسای کمیسیون‌های بریتانیا، آلمان، ایتالیا، لیتوانی، لتونی، استونی، کرواسی، جمهوری چک، ایرلند، بلژیک، بلغارستان و دانمارک امضا شده است، در آستانه نشست اتحادیه اروپا و کشورهای بالکان غربی منتشر شد. موضوع مهم این که حمله به پلیس کوزوو توسط سی فرد مسلح در بانجسکا، زوچان، به رهبری میلان رادویچ، معاون سابق رهبری صرب، در ۲۴ سپتامبر، نشان‌دهنده تشدید قابل توجه اوضاع است و اگر مهارت و شجاعت پلیس کوزوو نبود، این وضعیت می‌توانست به تشدید گسترده‌تری تبدیل شود.
اتحادیه اروپا از طرفی همواره بر سرمایه‌گذاری در چندجانبه‌گرایی و همکاری با شرکا برای محافظت و حمایت از نظم بین‌المللی توجه خاص داشته و به دنبال یک چشم‌انداز مشترک از آینده شامل ارزش‌ها و مسئولیت‌های مشترک است و از سوی دیگر با تعمیق همکاری خود با شرکا، از آنها می‌خواهد که پیشرفت سریع و پایداری در جهت همسویی کامل با سیاست خارجی و امنیتی مشترک اتحادیه اروپا، از جمله اقدامات محدودکننده اتحادیه اروپا، داشته باشند و بر این اساس عمل کنند. همچنین از کشورهایی که همسویی کامل با سیاست خارجی اتحادیه اروپا و تعهد استراتژیک خود را به ویژه در موضوع تحریم‌های روسیه نشان می‌دهند، تقدیر می نماید. فعلا صربستان تنها کشور در بالکان غربی است که به تحریم‌ها علیه روسیه نپیوسته است. این ریشه در حمایت کرملین از ادعاهای بلگراد بر سر کوزو دارد. به طور کلی بروکسل نگران تشدید فعالیت‌ها و نفوذ روسیه در بالکان غربی به ویژه صربستان و بوسنی بوده و با تأکید بر این‌که در محیط ژئواستراتژیکِ به طور فزاینده پیچیده، در سایه منازعه روسیه و اوکراین و تحت تأثیر بحران خاورمیانه، همچنان امنیت اروپا با تهدید مواجه است، لذا بر اهمیت وحدت در خانواده اروپا و مشارکت استراتژیک بین اتحادیه اروپا و منطقه بالکان غربی تأکید می‌کند.
در مجموع اگرچه اتحادیه اروپا همواره بر تعهد کامل و روشن خود به چشم‌انداز عضویت کشورهای بالکان غربی در اتحادیه اروپا مجدداً تأکید می‌کند و خواستار تسریع روند الحاق، بر اساس اصلاحات معتبر و اصل شایستگی است که به نفع متقابل است و اذعان دارد که گسترش اتحادیه اروپا یک سرمایه‌گذاری ژئواستراتژیک برای صلح، امنیت، ثبات و پیشرفت است؛ ولی در عمل فرایند عضویت کشورهای بالکان غربی اسیر سیاست‌های دفع‌الوقت شده و از 2005 تاکنون مذاکرات و تلاش‌های کشورهای آلبانی؛ مقدونیه، صربستان، بوسنی، مونته نگرو و ... به عضویت در اتحادیه اروپایی منتج نشده است. به هر حال آثار زخم‌های کهنه و دشمنی‌های قومی و مذهبی در این منطقه همچنان بر اوضاع سیاسی و اجتماعی تأثیرگذار بوده و همواره ابزار زمینه‌سازی برای مداخلات و رقابت قدرت‌های خارجی بوده است؛ در عین این‌که بین کشورهای پیرامونی ترکیه با برنامه‌ای روشن و منسجم نفوذ و دامنه فعالیت‌های همه‌جانبه خود را در بالکان غربی تعمیق می‌بخشد.
علی بمان اقبالی زارچ، رئیس گروه مطالعات اورآسیا
(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)