هیئت حاکمه آمریکا از سال 2019 در سطح رسانه ها، طرح مطالبی درخصوص پایان تحریم تسلیحاتی ایران در پاییز سال آینده بعد را شروع کرد. این اظهارات در سال 2020 شکل جدیتری به خود گرفت و رفته رفته وزیر خارجه و نماینده ویژه آمریکا در امور ایران شروع به سناریوسازی جدی در مورد آن کردند. آمریکا ادعا میکرد که به لحاظ حقوقی، صرفنظر از اینکه عضو مشارکت کننده در برجام باشد یا نباشد، طبق بندهای 10 و 11 قطعنامه 2231 می تواند مکانیسم ماشه را فعال کند.
پمپئو در تاریخ 9 ماه مه 2020 اظهار داشت که آمریکا از همه گزینه های دیپلماتیک برای تمدید تحریم تسلیحاتی استفاده خواهد کرد. برایان هوک نمایندۀ ویژه در امور ایران هم 13 ماه مه در گفت وگو با وال استریت ژورنال این موضوع را موردتأکید قرار داد. اقدام رسمی آمریکا در 29 آوریل 2020 زمانی که پمپئو اعلام کرد با شورای امنیت سازمان ملل متحد برای تحریم تسلیحاتی ایران کار می کنیم و اگر نتوانیم همه را همراه کنیم، هر اقدامی‌برای رسیدن به آن را بررسی می کنیم، کلید خورد. 22 ژوئن هم پیشنویس اولیه قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تحریم تسلیحاتی ایران بین اعضا توزیع شد و در تاریخ 30 ژوئن یک جلسه مجازی شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بحث درخصوص قطعنامه پیشنهادی آمریکا تشکیل شد که روس ها و چینی ها به صراحت و حتی اروپایی ها با برخی شیطنت ها، همراهی نکردن خود برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را اعلام کردند.
البته روسها اولین واکنش را در تاریخ 12 ماه مه توسط سفیرشان در سازمان ملل آقای واسیلی نبنزیا نشان داده و اعلام کرده بودند که: «آمریکا چون برجام را ترک کرده حق تمدید تحریم تسلیحاتی را ندارد و هرگونه حقی برای فعال کردن مکانیسم ماشه را هم از دست داده است. لاوروف هم در 27 همین ماه به دبیر کل سازمان ملل متحد و شورای امنیت نامهای نوشته و تلاش آمریکا را «مسخره و غیرمسئولانه» توصیه کرده و گفت که آمریکا می خواهد کیک خود را هم داشته باشد و هم آن را بخورد!»
نمایندگی چین در سازمان ملل متحد هم در اولین واکنش این کشور به اظهارات و تلاش های آمریکاییان، طی توئیتی در تاریخ 9 ماه مه نوشت: «آمریکا با خروج از برجام، تعهدات خود ذیل قطعنامه 2231 را انجام نداده و حق تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را ندارد، چه برسد به اینکه بخواهد مکانیسم ماشه را فعال کند.» وزیر خارجه چین هم در تاریخ 7 ژوئن طی نامهای به دبیر کل سازمان ملل و شورای امنیت، همین نکات را موردتأکید قرار داد.
جوسپ بورل رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز طی اظهار نظری گفته: «آمریکا (پس از ترک توافقنامه) در هیچ یک از جلسات و فعالیت های برجام شرکت نکرده است.»
وزیران خارجه سه کشور اروپایی آلمان، انگلیس و فرانسه هم در بیانیه‌ای مشترک در تاریخ 21 ژوئن با اشاره به تلاش آمریکا برای اعمال مجدد تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران اعلام کردند: «ما قاطعانه معتقدیم که هرگونه تلاش یکجانبه برای بازگردندن تحریم‌های سازمان ملل پیامدهای معکوس جدی در شورای امنیت سازمان ملل خواهد داشت. ما از چنین تصمیمی‌که در تناقض با تلاش‌های کنونی ما برای حفظ برجام است، حمایت نمی‌کنیم.» البته آنها در حرکتی مزورانه، در ادامه بیانیه خود آوردند که «ما به یاد می آوریم که تحریم‌های اروپا درباره صادرات تسلیحات متعارف و فناوری موشکی تا سال 2023 پابرجا بماند. ما به این موضوع با هماهنگی تنگاتنگ با روسیه و چین که دو عضو باقیمانده برجام هستند و دیگر اعضای شورای امنیت و دیگر شرکای کلیدی خواهیم پرداخت.»
نماینده دائم کشورمان در سازمان ملل در نخستین واکنش ها به تلاش آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی کشورمان اظهار داشت که این ادعا فاقد توجیه قانونی براساس قوانین بین الملل است. ترامپ مشارکت در برجام را متوقف کرده و آمریکا به عنوان کشوری که قطعنامه 2231 را نقض کرده، حقی برای ابتکار موضوعی براساس این قطعنامه را ندارد. حذف تحریم های تسلیحاتی ایران در اکتبر سال جاری، بخش جدایی ناپذیر از توافق هسته ای ایران است. وزیر خارجه کشورمان هم در نشست مجازی شورای امنیت سازمان ملل متحد در 10 تیرماه 99، 30 ژوئن 2020، با محکوم کردن خروج آمریکا از برجام که نقض قوانین بین الملل است، گفت دیوان بین‌المللی دادگستری به وضوح در نظر مشورتی خود در سال 1971 در قضیه نامیبیا اشاره کرد و من نقل قول می‌کنم: «یکی از اصول اساسی حاکم بر روابط بین‌الملل که ایجاد شده، این است که طرفی که بدعهدی می‌کند یا به تعهدات خود عمل نمی‌کند، نمی‌تواند به‌عنوان مستحق به برخورداری از حقوق ناشی از آن روابط شناخته شود». پس از اعلام توقف رسمی و صریح مشارکت در برجام توسط ایالات متحده در بالاترین سطح و نقض هریک از تعهدات خود ذیل برجام و قطعنامه 2231، آن دولت نمی‌تواند به‌هیچ وجه حقی برای خود ذیل آن قطعنامه قائل شود. چارچوب زمانی رفع محدودیت‌های تسلیحاتی که در قطعنامه 2231 پیش بینی شده، بخش لاینفک از تفاهم سخت به دست آمده است، که طرف‌های برجام را قادر ساخت تا در نهایت درمورد بسته کلی برجام و قطعنامه 2231 توافق کنند. قطعنامه آشکارا و مصرانه خواستار «اجرای کامل چارچوب زمان بندی اش است». هرتلاشی برای تغییر یا تعدیل زمانبندی پذیرفته شده به معنای لطمه تمامیت قطعنامه 2231 است. شورا نباید اجازه دهد که تنها یک دولت این فرایند را مورد سوءاستفاده قرار دهد. آنگونه که از شواهد امر برمی آید، آمریکا تلاش نافرجامی را برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت سازمان ملل تجربه می‌کند. حتی متحدین اروپایی واشنگتن هم علیرغم همه حرکات مزورانه اشان از تمدید تحریم تسلیحاتی ایران حمایت نمی کنند، البته همانطور که در نامه رئیس جمهوری اسلامی ایران به رهبران دولت های باقیمانده در برجام در 8 مه 2019 مشخص شده، هرگونه محدودیت جدید توسط شورای امنیت، برخلاف تعهدات اساسی داده شده به ملت ایران و غیرقابل قبول است. در چنین سناریویی، گزینه‌های ایران، همانطور که قبلاً به بقیه طرف‌های برجام اطلاع داده شده، قاطع خواهد بود و ایالات متحده و هر موجودیتی که ممکن است به آن کمک کند – یا به رفتار غیرقانونی آمریکا تن دهد- مسئولیت کامل را بر عهده خواهد داشت.
(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)