روز 18 اکتبر 2020 مردم بولیوی، کشوری در قلب آمریکای جنوبی، برای تعیین رئیس ‎جمهور جدید این کشور به پای صندوق های رأی رفتند. این انتخابات که پس از حدود یک‎ سال تحولات سیاسی مهم و تنش‎ زا بین احزاب سیاسی، در این کشور برگزار شد، در شرایطی اتفاق افتاد که تاریخ انتخابات به دلایل مختلف، از جمله بحران همه ‏گیری کووید 19 دو بار به تأخیر افتاده بود. در تاریخ 23 اکتبر نهایتاً دادگاه عالی انتخاباتی بولیوی بعد از شمارش تمام آرا اعلام کرد که آقای لوئیس آرسه با کسب ۵۵ درصد آرا پیروزِ انتخابات است. براساس آمار نهایی اعلام ‏شده، دو کاندیدای مطرح  رقیب، یعنی کارلوس مسا  ۲۹ درصد آرا و لوئیس فرناندو کاماچو محافظه‏ کار راست‏گرا ۱۴ درصد آرا را کسب کردند.

 در آخرین انتخابات ریاست‏ جمهوری بولیوی آقای مورالس (Juan Evo Morales Ayma) که از سال 2005 میلادی روی کار آمده بود و به دلیل توجه به بومیان آن کشور و بهبود شرایط اقتصادی مردم طبقه متوسط و ضعیف، به ‏ویژه بومیان آن کشور توانسته بود سه دوره پشت‏ سرهم در پست ریاست‏ جمهوری در قدرت باقی بماند، با انجام اقداماتی، از جمله تغییراتی در قانون انتخابات که مخالفت رقیبان حزبی و سیاسی ‏اش را در برداشت در انتخابات چهارم کاندیدا شد. وی در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۹  با  حدود چهل ‏وهفت درصد آرا در دور نخست انتخابات ریاست‏ جمهوری بولیوی پیروز شد. این نتیجه ازسوی رقبای سیاسی این نتیجه پذیرفته نشد و به تظاهرات گسترده در کشور منجر شد. در ۹ نوامبر ۲۰۱۹ سازمان کشورهای آمریکایی در نتیجه‌ گیری گزارش خود، این انتخابات را دست‎کاری شده خواند و با توجه به اعتراضات  و فشارهای مختلف، مورالس مجبور شد قول برگزاری انتخابات جدیدی را بدهد. اما روز بعد و پس از پیوستن پلیس به معترضان، ژنرال ویلیامز کالیمن فرمانده نیروهای نظامی‌بولیوی اعلام کرد: «سران ارتش معتقدند که مورالس باید به خاطر مصلحت بولیوی کنار برود تا آرامش و ثبات در کشور دوباره برقرار شود.»

 در تاریخ 12 نوامبر و پس از کشمکش‎ های گسترده که با حمایت‎ های برخی کشورها و سازمان ‏های منطقه ‎ای نیز همراه بود، آقای مورالس برخلاف تصور حامیانش، بولیوی را ترک و ابتدا به مکزیک رفت و سرانجام در آرژانتین پناهنده و ساکن شد.

  مورالس و تعدادی از کشورهای همسو، ازجمله کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا اقداماتی که منجربه از دست دادن قدرت و خروج رئیس ‏جمهور از کشور شد را کودتا قلمداد کردند.

 شایان ذکر است که بولیوی دومین کشور بزرگ صادرکننده گاز طبیعی در آمریکای جنوبی بعد از ونزوئلا است. بولیوی همچنین به ‌عنوان یکی از مهم‌ ترین دارندگان ذخایر لیتیوم جهان در منطقه حیاط خلوت ایالات ‏متحده، منبعی بسیار بزرگ و مهم برای تولید و استخراج این فلز استراتژیک محسوب می‌ شود. به اعتقاد صاحب‏نظران، لیتیوم نفت آینده و موتور محرک رشد انرژی ‌های تجدیدپذیر در سال ‌های پیشِ‏رو خواهد بود. مورالس پیش‌تر در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه گفته بود که  ایالات ‏متحده آمریکا برای بهره‌ برداری از ذخایر عظیم لیتیوم بولیوی، کودتای نظامی نوامبر 2019 را در این کشور سازمان‏دهی کرد که منجربه خروج وی از قدرت شد. مورالس همچنین گفته بود: «آمریکا به این علت در بولیوی دست به کودتا زد که او همکاری در زمینه لیتیوم را با چین و روسیه دنبال می‌کرد و ما صنعتی ‎شدن لیتیوم را شروع کرده و به عنوان یک کشور کوچک 11 میلیون نفری، به‏ زودی قرار بود قیمت لیتیوم را تعیین کنیم.»

مورالس در دوران ریاست خود همچنین مالیات بر درآمدها را افزایش داد و با این درآمدها سرمایه‌گذاری‌های  قابل‏ توجهی را  در پروژه ‌های عمومی‌برای کاهش فقر و افزایش خدمات بهداشتی در کشور به انجام رساند. وی توسعۀ خوبی در اقتصاد بولیوی به وجود آورد. در دوران مورالس، در بولیوی فقر شدید از ۳۸٪ در سال ۲۰۰۶ به ۱۷٪ در سال ۲۰۱۸ کاهش یافت.

اگرچه در دوره مورالس ذخیره ارزی کشور نیز تا اندازه زیادی افزایش یافت و توسعه خوبی در برخی زیرساخت‏ها انجام گرفت، اما مخالفانش او را متهم می ‏کنند که وی نتوانسته است با فساد در کشور مقابله کند.

به دنبال کودتای راست‏گرایان علیه «اوو مورالس» رئیس ‌جمهوری مستعفی بولیوی و انتقال قدرت به «جنینه آنیس» سناتور راست گرا  و رئیس ‏جمهور موقت این کشور، مناسبات میان بولیوی و کشورهای ایران، کوبا و ونزوئلا به‎شدت کم‏رنگ شده و دولت موقت بولیوی در  ۱۵ نوامبر ۲۰۱۹ به ‏طورکامل روابط خود با ونزوئلا و پس از آن در ۲۴ ژانویه ۲۰۲۰ روابط خود با کوبا را  قطع کرده بود. با این‏حال، روابط بولیوی با ایران رسماً قطع نشد و سفارت جمهوری اسلامی ایران فعال بود، ولی سفیر جدید جمهوری اسلامی ایران که به دلیل تغییر ناگهانی قدرت نتوانسته بود استوارنامه خود را به آقای مورالس رئیس‏ جمهور وقت تسلیم کند، امکان آن را نیافت تا استوارنامه خود را به رئیس ‏جمهور موقت تحویل دهد.

انتخاب رئیس‏ جمهور جدید بولیوی با استقبال رئیس‏ جمهور و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران مواجه شد. «محمدجواد ظریف» در پیامی‌توییتری نوشت: «به مردم قهرمان بولیوی صادقانه ‏ترین تبریکات خود را به خاطر پیروزی در برابر نقشه ‏های بی ‏ثبات‏ کننده امپراتوری یانکی ابراز می‏ کنم. تبریک به رئیس‏ جمهوری منتخب «لوئیس آرسه» و معاونش «دیوید چوکه ئوآنکا» به دلیل این پیروزی ارزشمند مردم». وزیر امور خارجه ایران بعد از آن، طی یک تماس تلفنی با مورالس رئیس حزبMAS ، روی کار آمدن رئیس ‏جمهور از حزب وی را تبریک گفت.

درخصوص تحولات جدید بولیوی چند نکته شایان ذکر است:

•  لوئیس آرسه رئیس‏ جمهور منتخب جدید  ۵۷ سال سن دارد و تحصیل‏کرده  انگلیس است. وی در گذشته وزیر اقتصاد دولت مورالس  بوده و یک سیاست‏مدار میانه ‏رو به شمار می‏رود.
• لوئیس آرسه بعد از پیروزی در مصاحبه ‎ای با روزنامه اسپانیایی «افه» اعلام کرد: «بعد از انتقال قدرت و استقرار در پست ریاست ‎جمهوری (نیمه دوم نوامبر سال جاری) روابط دیپلماتیک با کشورهای ایران، کوبا و ونزوئلا را از سرخواهد گرفت.»
• روی کار آمدن رئیس ‏جمهور جدید از حزب مورالس در بولیوی، در شرایطی که طی چند سال اخیر گرایش‏ های چپ و متمایل به چپ در شیلی، برزیل و اکوادور از قدرت کنار رفته و در ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا نیز رؤسای‏ جمهور چپ‏ گرای این سه کشور با مشکلات بسیار جدی در حفظ قدرت یا مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‏ های آمریکا مواجه شده ‏اند، بارقه تازه‏ای از حیات تازه جریان چپ در آمریکای لاتین به شمار می‏ رود.
• اگرچه رئیس ‏جمهور منتخب با توجه به خاستگاه حزبی و نزدیکی به مورالس، قاعدتاً باید در مسیر اهداف حزبی جنبش به سوی سوسیالیزم حرکت کند، اما به نظر می‏ رسد مشکلات یازده ماه گذشته تحولات سیاسی و بی‎ثباتی حاصل از جنگ قدرت، لطمات زیادی بر اقتصاد بولیوی وارد آورده است. در کنار آن، شرایط خطرناک شیوع ویروس کووید 19 رشد اقتصادی بولیوی در سال 2020 را با رقم نگران‏ کننده منفی یازده مواجه ساخته است. بنابراین حرکت آینده سیاسی رهبران جدید را با محدودیت ‏هایی مواجه خواهد بود و ممکن است، به‎ همین‎ دلیل باشد که رئیس ‏جمهور جدید اعلام کرده است به دنبال برقراری یک دولت وحدت ملی در بولیوی است.

 (مسئولیت محتوای مطالب  برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)