با نزدیک شدن نزاع اوکراین به پنجمین سال؛ تلاش ها برای پایان دادن به این جنگ نامتقارن و پرهزینه بویژه از سوی کاخ سفید پررنگ تر شده است این در حالیست که ارتش روسیه پنجشنبه گذشته اعلام کرد که شهر کوپیانسک، یکی از دژهای اصلی اوکراین در منطقه خارکف، را تصرف کرده است.

والری گراسیموف، رئیس ستاد کل ارتش، در دیدار با ولادیمیر پوتین گفت که نیروهای روسی در تمام جبهه‌ها در حال پیشروی هستند و از پیشرفت در مناطق دنیپروپتروفسک، زاپوریژیا، پوکروفسک و سیورسک خبر داد. شهر کوپیانسک که پیش از جنگ حدود ۵۵۰۰۰ نفر جمعیت داشت، در سال ۲۰۲۲ به مدت چند ماه توسط ارتش روسیه اشغال شد ولی پس از یک ضدحمله که منجر به آزادسازی بیشتر سرزمین‌های اشغالی روسیه در استان خارکف اوکراین در سپتامبر همان سال شد، توسط نیروهای اوکراینی بازپس گرفته شود. ژنرال گراسیموف افزوده است که نیروهای روسی همچنان به گسترش منطقه کنترل خود در منطقه دنیپروپتروفسک در شرق-مرکز اوکراین، جایی که تابستان گذشته وارد آن شدند، و در منطقه زاپوریژیا در جنوب شرقی اوکراین، جایی که در هفته‌های اخیر پس از ماه‌ها جبهه‌ای عملاً راکد در این منطقه، پیشروی کرده‌اند، ادامه می‌دهند. آقای پوتین نیز در این جلسه گفت ما وظایف و اهداف خودمان را داریم و نکته اصلی دستیابی بی‌قید و شرط به اهداف عملیات ویژه نظامی است و مردم روسیه به رهبری کشور و نیروهای مسلح امید بسته‌اند و منتظر نتایج لازم عملیات ویژه نظامی هستند.

همزمان در ۱۹ نوامبر 2025 چندین رسانه غربی جزئیات طرح صلح جدید برای اوکراین را فاش کردند که اعضای تیم‌های ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ مخفیانه بدون دعوت از اوکراین یا اتحادیه اروپا برای مذاکرات روی آن کار می‌کردند. این سند ۲۸ ماده‌ای تا حد زیادی خواسته‌های حداکثری کرملین را تکرار می‌کند. به نظر می‌رسد که این طرح نه در اوکراین، نه در غرب و به طور متناقضی، حتی در روسیه نیز واقع‌بینانه تلقی نمی‌شود و. بر اساس این طرح روسیه می‌تواند اجاره دونباس را به اوکراین بپردازد یوهان وادفول، وزیر امور خارجه آلمان، روز چهارشنبه گذشته گفت که برلین هیچ اطلاعات رسمی از متحد آمریکایی خود در مورد این طرح که به طور مخفیانه توسط کاخ سفید و با الهام از طرح 20 ماده‌ای ترامپ برای دستیابی به آتش‌بس در جنگ نوار غزه تهیه شده است، دریافت نکرده است. همچنین این طرح مستلزم آن است که اوکراین منطقه دونباس را به طور کامل به روسیه واگذار کند و نیروهای مسلح خود را محدود کند. در عوض، روسیه بخش‌هایی از سرزمین‌های اشغالی در استان‌های زاپوروژیه و خرسون را به اوکراین بازمی‌گرداند.

ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه نیز در مورد این طرح گفت اوکراینی‌ها خواهان صلح هستند صلحی عادلانه که به حاکمیت همه احترام بگذارد، صلحی پایدار که تجاوزات آینده آن را زیر سوال نبرد. و صلح نمی‌تواند تسلیم باشد. هم زمان مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در پلتفرم ایکس نوشت که واشنگتن به تهیه فهرستی از ایده‌های ممکن برای پایان دادن به این جنگ، بر اساس مشارکت هر دو طرف درگیری، ادامه خواهد داد و دستیابی به صلح پایدار مستلزم آن است که هر دو طرف امتیازات دشوار اما ضروری را بپذیرند. در اوکراین نیز ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین گفته است ما در اوکراین از هر پیشنهاد قوی و عادلانه‌ای از سوی ترامپ برای پایان دادن به این جنگ حمایت می‌کنیم اما برای متوقف کردن خونریزی و تضمین صلح پایدار، ضروری است که با همه شرکا هماهنگ باشیم و رهبری آمریکا مؤثر، قوی و نزدیک به صلح پایدار باقی بماند ؛البته از طرفی مقامات کی‌یف، که با این طرح آشنا هستند، گفتند که این طرح تا حد زیادی با خواسته‌های حداکثری کرملین مطابقت دارد و به این شکل، برای اوکراین کاملاً غیرقابل قبول است. همچنین تحلیل گران غربی و بویژه اوکراینی معتقدند هر آنچه اکنون به عنوان یک طرح صلح جدید ارائه می‌شود، هیچ ارتباطی با صلح ندارد. این طرحی برای تسلیم تدریجی اوکراین است. و تمام تزهای موجود در آن کاملاً موضع پوتین را که تقریباً چهار سال پیش بیان شد، تکرار می‌کند. و از سوی دیگر کارشناسان روسی معتقدند این یک طرح نیست، بلکه ترکیبی از پیشنهادهای واقعی، عملی و با حسن نیت است و ظاهراً این توافق، واگذاری دونباس توسط اوکراین به روسیه را پیش‌بینی می‌کند.

در بروکسل نیز خوش بینی برای این طرح وجود ندارد چرا که کاجا کالاس، رئیس دیپلماسی اتحادیه اروپا می‌گوید برای اینکه هر طرحی عملی شود، حمایت اوکراینی‌ها و اروپایی‌ها مورد نیاز است. علاوه بر این، باید درک کنیم که در این جنگ فقط یک متجاوز و یک قربانی وجود دارد. ما هیچ امتیازی از روسیه نشنیده‌ایم. اگر روسیه واقعاً خواهان صلح بود، می‌توانست مدت‌ها پیش آتش‌بس بی‌قید و شرط را بپذیرد. همچنین الینا والتونن، وزیر امور خارجه فنلاند گفت به نظر می‌رسد که مفاد طرح صلح در مسکو تدوین شده است و آنها کاملاً اصول منشور سازمان ملل و مفهوم حقوقی تجاوز سرزمینی را نادیده می‌گیرند.

واقعیت این است که مجموعه کشورهای ناتو و بویژه آمریکا حتی مردم بویژه نخبگان دو کشور روسیه و اوکراین نیز از ادامه این جنگ خسته شده و بیش از این علاقه ای به حمایت مالی و نظامی از کیف ندارند در عین حال که واشنگتن از طرفی بر این باور است که روسیه به اندازه کافی فرسوده شده و دیگر ظرفیت ادعای قدرت دوم نظامی جهان را ندارد و از طرف دیگر ترامپ نیز به هم افزایی مسکو برای اجرای برخی طرح های اساسی و جاه طلبانه خود از غرب و شرق اسیا تا آمریکای لاتین نیاز دارد. در مجموع اگر چه توقف هر چه سریع تر این جنگ بیش از همه به نفع دو ملت اوکراین و روسیه است ولی می‌تواند عوارض دیگر در ابعاد ژئوپلیتیک قاره سبز و دیگر مناظق دنیا داشته باشد و این فرضیه را تایید نماید که جنگ در اوکراین نزاع قدرت های بزرگ بوده و توسط آنها نیز ختم خواهد شد لذا کشورها و دولت های پیرامونی باید هشیار باشند که در این فرایند در زمره قربانیان و یا منوی ثانویه آن نباشند.

علی بمان اقبالی زارچ کارشناس ارشد اورآسیا

(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست) 

.